Viêm thanh quản là một trong những bệnh lý đường hô hấp thường gặp, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và giao tiếp hàng ngày. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị đúng cách, viêm thanh quản có thể trở thành mãn tính, gây ra nhiều biến chứng khó lường. Vậy viêm thanh quản là gì? Làm sao để nhận biết và điều trị kịp thời? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Tổng quan về viêm thanh quản: Cấu tạo, chức năng và nguy cơ bệnh lý
Thanh quản là một cơ quan nằm ở phần trên của cổ, đóng vai trò quan trọng trong việc hô hấp, tạo âm thanh và bảo vệ đường thở khỏi sự xâm nhập của thức ăn khi nuốt. Trong cơ thể con người, thanh quản thường được ví như một “nhạc cụ sống” bởi khả năng tạo ra âm thanh khi giao tiếp: từ lời nói, tiếng hát đến thì thầm hay la hét.
Cấu trúc của thanh quản được tạo nên từ khung sụn chắc chắn, bên trong chứa các dây thanh âm, phía ngoài được bao phủ bởi lớp niêm mạc nhầy. Âm thanh được tạo ra là nhờ sự rung động của các dây thanh âm dưới tác động của luồng không khí đi qua, kết hợp với chuyển động của các cơ bên trong. Sự biến đổi về hình dạng, độ căng và độ mở của dây thanh âm chính là yếu tố quyết định độ cao, thấp, mạnh, nhẹ của giọng nói.
Tuy nhiên, khi các dây thanh âm và niêm mạc thanh quản bị kích ứng hoặc viêm, người bệnh sẽ rơi vào tình trạng viêm thanh quản. Đây là một bệnh lý phổ biến, biểu hiện bằng các triệu chứng như đau họng, khàn giọng, giọng yếu hoặc thậm chí mất giọng hoàn toàn.
Viêm thanh quản có thể xuất hiện đột ngột (viêm cấp tính) và tự khỏi sau vài ngày, hoặc kéo dài trên 3 tuần (viêm mạn tính), cần được theo dõi và điều trị phù hợp.Ở trẻ nhỏ, bệnh lý này thường xảy ra vào thời điểm giao mùa, đặc biệt khi thời tiết chuyển lạnh. Sức đề kháng của trẻ còn yếu khiến các loại virus, vi khuẩn dễ dàng tấn công đường hô hấp trên, gây nên tình trạng viêm. Nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể gây khó thở, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ dưới 5 tuổi.
Nguyên nhân gây viêm thanh quản
Viêm thanh quản là tình trạng viêm hoặc kích ứng ở vùng thanh quản, có thể xảy ra đột ngột hoặc kéo dài tùy vào nguyên nhân gây bệnh. Căn cứ theo thời gian tiến triển, viêm thanh quản được chia thành hai dạng chính: cấp tính và mạn tính, mỗi dạng có những yếu tố khởi phát khác nhau.
Viêm thanh quản cấp tính: Bệnh xuất hiện nhanh và thường tự khỏi
Phần lớn các trường hợp viêm thanh quản cấp tính xuất hiện đột ngột và kéo dài trong thời gian ngắn, thường là dưới 3 tuần. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Nhiễm virus đường hô hấp trên: Tương tự như cảm lạnh hoặc cúm, virus là tác nhân hàng đầu gây sưng viêm thanh quản.
- Lạm dụng giọng nói: Việc nói nhiều, la hét hoặc hát với cường độ lớn dễ khiến dây thanh bị tổn thương.
- Trường hợp hiếm do vi khuẩn: Mặc dù ít gặp, nhưng một số vi khuẩn như vi khuẩn bạch hầu có thể gây viêm thanh quản nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em chưa tiêm phòng đầy đủ.
Viêm thanh quản mạn tính: Khi viêm kéo dài và âm ỉ
Viêm thanh quản mạn tính thường hình thành sau một thời gian tiếp xúc liên tục với các yếu tố gây kích ứng. Bệnh kéo dài hơn 3 tuần và đòi hỏi điều trị toàn diện hơn. Một số nguyên nhân chủ yếu bao gồm:
- Hít phải chất kích ứng: Thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, khí thải công nghiệp hoặc các hóa chất dễ bay hơi có thể gây viêm mạn tính ở thanh quản.
- Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Axit từ dạ dày trào ngược lên vùng họng gây tổn thương và viêm dây thanh.
- Viêm xoang kéo dài: Dịch nhầy từ xoang chảy xuống cổ họng liên tục khiến thanh quản bị kích thích.
- Thói quen sử dụng rượu bia: Các chất kích thích này làm khô và viêm niêm mạc thanh quản theo thời gian.
- Dùng giọng quá mức: Những người làm nghề nói nhiều như giáo viên, ca sĩ, MC, huấn luyện viên thể thao… dễ bị viêm thanh quản mạn nếu không bảo vệ giọng nói đúng cách.
- Hút thuốc lá: Cả chủ động và thụ động đều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thanh quản.
- Ho kéo dài: Cơn ho mạnh và thường xuyên sẽ tạo áp lực lên dây thanh âm, khiến chúng dễ bị tổn thương.
- Nhiễm nấm, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng: Một số trường hợp hiếm, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch.
- Sử dụng thuốc hít corticoid kéo dài: Đặc biệt là trong điều trị hen suyễn, nếu không vệ sinh miệng họng kỹ sau khi dùng.
Triệu chứng nhận biết bệnh viêm thanh quản
Khi thanh quản bị viêm, người bệnh có thể gặp một hoặc nhiều biểu hiện sau:
- Khàn tiếng hoặc thay đổi giọng nói: Giọng nói trở nên yếu, mất âm vang, thậm chí có thể mất tiếng tạm thời.
- Khô rát cổ họng: Cảm giác khô và khó chịu thường xuất hiện liên tục, nhất là khi nói hoặc nuốt.
- Khó phát âm, hụt hơi khi nói: Nói chuyện trở nên mệt mỏi, không đủ hơi dù chỉ nói trong thời gian ngắn.
- Ho dai dẳng, chủ yếu là ho khan: Cơn ho kéo dài, không có đờm, thường trở nên nghiêm trọng vào ban đêm.
- Cảm giác vướng ở họng: Như có dị vật hoặc dịch nhầy khiến người bệnh muốn khạc nhổ thường xuyên.
- Nuốt khó, đau khi nuốt: Do viêm gây kích ứng niêm mạc vùng cổ họng.
- Đau họng âm ỉ hoặc dữ dội: Cảm giác đau có thể lan lên tai hoặc lan xuống ngực nếu viêm lan rộng.
Ngoài các triệu chứng trên, một biến thể nghiêm trọng hơn là viêm nắp thanh quản (viêm thanh thiệt), thường do nhiễm khuẩn gây ra, có khả năng đe dọa đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Nắp thanh quản là cấu trúc nằm ở phía trên khí quản, đóng vai trò như “cánh cửa” bảo vệ không khí không bị cản trở khi hít thở và ngăn thức ăn tràn vào đường thở.
Khi bị viêm, nắp thanh quản sưng phồng và có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp. Tình trạng này cần được can thiệp y tế khẩn cấp, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Các biểu hiện nghi ngờ viêm nắp thanh quản bao gồm:
- Khó nuốt nghiêm trọng
- Thở gấp, khó thở, phải cúi người về phía trước để dễ thở hơn
- Chảy nhiều nước bọt do không thể nuốt
- Khò khè khi hít vào
- Giọng nói biến dạng, như bị bóp nghẹt
- Sốt cao, mệt lả
Biến chứng và nguy cơ lây nhiễm của bệnh viêm thanh quản
Ở người trưởng thành, viêm thanh quản phần lớn là tình trạng lành tính và thường tự khỏi sau vài ngày đến một tuần. Tuy nhiên, nếu tình trạng khàn tiếng kéo dài trên hai tuần, kèm theo sốt, ho liên tục hoặc khó thở, thì người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám và xác định nguyên nhân chính xác. Những dấu hiệu kéo dài có thể là biểu hiện của viêm thanh quản mạn tính hoặc liên quan đến bệnh lý nghiêm trọng hơn như u thanh quản, trào ngược dạ dày hay tổn thương dây thanh.
Khác với người lớn, viêm thanh quản ở trẻ nhỏ có thể tiến triển nhanh và gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Do hệ hô hấp còn non yếu, trẻ rất dễ bị hẹp đường thở khi thanh quản sưng phù, dẫn đến khó thở hoặc ngạt thở. Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay nếu gặp các dấu hiệu cảnh báo sau:
- Trẻ mất tiếng hoặc khàn nặng, không thể cất tiếng khóc như bình thường.
- Khó nuốt, thở gấp hoặc có tiếng khò khè rõ rệt khi hít vào.
- Chảy dãi nhiều hơn bình thường, biểu hiện mệt mỏi hoặc lờ đờ.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, viêm thanh quản có thể tiến triển thành viêm phế quản – phổi, hoặc gây suy hô hấp cấp, thậm chí đe dọa tính mạng nếu trẻ không được cấp cứu kịp thời.
Viêm thanh quản có lây không?
Viêm thanh quản có thể lây truyền, đặc biệt khi nguyên nhân là do virus hoặc vi khuẩn gây bệnh. Bệnh dễ lây qua:
- Giọt bắn từ người nhiễm bệnh khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
- Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng hoặc dùng chung vật dụng cá nhân như khăn, cốc, bàn chải đánh răng.
- Môi trường đông người, kém thông thoáng, như lớp học, văn phòng, nhà trẻ.
Do đó, để phòng tránh lây lan, cần:
- Che miệng khi ho/hắt hơi.
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.
- Tránh dùng chung đồ cá nhân và giữ khoảng cách với người đang có triệu chứng hô hấp.
Phương pháp chẩn đoán viêm thanh quản
Khàn tiếng là triệu chứng nổi bật và phổ biến nhất ở người mắc viêm thanh quản. Khi đến khám, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi kỹ về các biểu hiện bạn đang gặp phải như thay đổi giọng nói, đau họng, ho kéo dài hoặc khó thở. Đồng thời, khám lâm sàng vùng tai – mũi – họng sẽ giúp đánh giá mức độ tổn thương của thanh quản và loại trừ các bệnh lý liên quan khác.
Để xác định chắc chắn tình trạng viêm thanh quản và nguyên nhân tiềm ẩn, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số kỹ thuật cận lâm sàng như:
- Nội soi thanh quản: Đây là phương pháp thường dùng nhất. Bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi mềm có gắn camera đưa qua đường mũi hoặc miệng để quan sát trực tiếp dây thanh và vùng thanh quản. Qua đó, có thể phát hiện sưng viêm, tổn thương hay bất thường tại khu vực này.
- Sinh thiết mô thanh quản (nếu cần): Trong trường hợp nghi ngờ có khối u hoặc tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể lấy một mẫu mô nhỏ ở vùng nghi ngờ để phân tích dưới kính hiển vi. Kỹ thuật này giúp phân biệt viêm thanh quản với các bệnh lý ác tính như ung thư thanh quản hoặc ung thư vòm họng.
- Các xét nghiệm hỗ trợ khác: Xét nghiệm dị ứng; Chụp X-quang vùng cổ hoặc ngực; Cấy dịch tiết hoặc xét nghiệm vi sinh
Các phương pháp chẩn đoán viêm thanh quản
Để xác định người bệnh có đang mắc viêm thanh quản hay không, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khám lâm sàng toàn diện. Trong quá trình này, các cơ quan như tai, mũi, họng cùng giọng nói của bệnh nhân sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng. Với hầu hết các trường hợp, việc chẩn đoán có thể được thực hiện dựa trên triệu chứng và không cần đến các xét nghiệm chuyên sâu.
Quan sát và đánh giá giọng nói
Biểu hiện nổi bật nhất của viêm thanh quản là khàn tiếng, do đó bác sĩ sẽ đặc biệt chú ý đến âm giọng của bệnh nhân. Việc giọng nói thay đổi, trở nên yếu, thô ráp hoặc mất âm vang là dấu hiệu điển hình của tình trạng viêm tại dây thanh âm.
Ngoài ra, bác sĩ có thể khai thác tiền sử tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như: hút thuốc, sống trong môi trường ô nhiễm, sử dụng giọng nói quá mức hoặc có tiền sử trào ngược dạ dày thực quản.
Nội soi thanh quản
Trong các trường hợp giọng khàn kéo dài hoặc không rõ nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định nội soi thanh quản – kỹ thuật sử dụng một ống mềm có gắn camera để quan sát trực tiếp bên trong thanh quản và dây thanh âm. Phương pháp này giúp:
- Phát hiện sưng viêm, tổn thương, u lành như polyp hoặc nốt dây thanh.
- Đánh giá khả năng đóng – mở và rung động của dây thanh âm khi phát âm.
Sinh thiết mô (nếu nghi ngờ tổn thương nghiêm trọng)
Khi phát hiện bất thường nghi ngờ có liên quan đến khối u hoặc tổn thương ác tính, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết mô – lấy một phần nhỏ tổ chức nghi ngờ và gửi đi phân tích dưới kính hiển vi. Kỹ thuật này đặc biệt quan trọng trong việc chẩn đoán phân biệt với ung thư thanh quản hoặc ung thư vòm họng.
Phương pháp điều trị viêm thanh quản: Từ chăm sóc tại nhà đến can thiệp y tế
Phần lớn các trường hợp viêm thanh quản đều có thể điều trị hiệu quả tại nhà, kết hợp với thay đổi thói quen sinh hoạt và, nếu cần thiết, dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh (virus, vi khuẩn, dị ứng, hay do tổn thương cơ học) cũng như mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.
Chăm sóc và điều trị tại nhà
Biện pháp đầu tiên và quan trọng nhất là nghỉ ngơi và giảm tải cho dây thanh âm:
- Hạn chế nói chuyện, không hét to hoặc thì thầm nhiều (thì thầm cũng gây áp lực cho dây thanh).
- Uống nhiều nước ấm để giữ ẩm cổ họng và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn.
- Dùng máy tạo độ ẩm hoặc xông hơi nhẹ giúp làm dịu vùng thanh quản bị kích thích.
- Tránh các chất kích thích như khói thuốc, rượu, hoặc không khí ô nhiễm.
- Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt nếu có.
Điều trị bằng thuốc
Khi các triệu chứng nặng hơn hoặc không cải thiện sau thời gian nghỉ ngơi, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc sau:
- Thuốc kháng sinh: Chỉ dùng trong trường hợp xác định có nhiễm khuẩn (viêm thanh quản do vi khuẩn), không dùng cho viêm do virus.
- Corticosteroid: Được sử dụng trong những trường hợp viêm thanh quản nặng, sưng phù thanh quản, đặc biệt khi có nguy cơ tắc nghẽn đường thở.
- Thuốc điều trị nguyên nhân gốc: Nếu viêm thanh quản do trào ngược dạ dày, thực quản, sẽ cần phối hợp điều trị bằng thuốc kháng axit hoặc điều chỉnh chế độ ăn. Trường hợp liên quan đến viêm xoang mạn tính, điều trị xoang hiệu quả sẽ giúp cải thiện tình trạng thanh quản.
Can thiệp ngoại khoa (nếu cần)
Trong một số ít trường hợp, nếu người bệnh có tổn thương thực thể ở dây thanh như polyp, nốt dây thanh hoặc u lành tính, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ các khối này. Việc can thiệp sớm giúp khôi phục chức năng phát âm và phòng ngừa biến chứng lâu dài.
Viêm thanh quản là một bệnh lý hô hấp thường gặp, ảnh hưởng trực tiếp đến giọng nói và chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm các triệu chứng như khàn tiếng, ho khan, đau họng cùng với áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục và phòng tránh các biến chứng nghiêm trọng. Nếu tình trạng kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, đừng chủ quan mà hãy chủ động thăm khám chuyên khoa tai – mũi – họng để được tư vấn và điều trị đúng cách.
Xem thêm:
