Viêm mũi dị ứng không chỉ đơn thuần là hắt hơi hay chảy nước mũi — nó là “nỗi ám ảnh dai dẳng” khiến chất lượng cuộc sống của hàng triệu người bị ảnh hưởng mỗi ngày. Trong hành trình đối mặt với căn bệnh tưởng chừng đơn giản này, việc lựa chọn thuốc viêm mũi dị ứng phù hợp đóng vai trò then chốt. Nhưng giữa vô vàn sản phẩm trên thị trường, đâu mới thật sự là giải pháp an toàn và hiệu quả?
Viêm mũi dị ứng là gì?
Viêm mũi dị ứng là tình trạng niêm mạc mũi bị viêm do phản ứng quá mẫn của cơ thể với các yếu tố dị ứng (gọi là dị nguyên) từ môi trường xung quanh. Khi tiếp xúc với những yếu tố này, người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như: hắt hơi liên tục, ngứa mũi, nghẹt mũi, chảy nước mũi và cảm giác mệt mỏi giống như mắc các bệnh lý đường hô hấp trên. Bệnh thường diễn tiến theo từng giai đoạn và được chia làm hai dạng chính: viêm mũi dị ứng quanh năm hoặc theo mùa.
Nguyên nhân gây ra viêm mũi dị ứng rất đa dạng, phần lớn đến từ môi trường sống và làm việc như: bụi bẩn, phấn hoa, thay đổi thời tiết, lông thú nuôi, hóa chất trong mỹ phẩm, nấm mốc hay thậm chí là một số loại thuốc. Do cơ địa mỗi người có mức độ mẫn cảm với các dị nguyên khác nhau, không phải ai cũng dị ứng với cùng một yếu tố. Hơn nữa, nồng độ của các dị nguyên trong không khí cũng ảnh hưởng đến việc khởi phát triệu chứng ở từng cá nhân.
Mặc dù viêm mũi dị ứng không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng các triệu chứng kéo dài có thể làm giảm chất lượng cuộc sống, gây mất ngủ, khó chịu, thậm chí ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc và học tập. Nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như viêm xoang, viêm họng, viêm tai giữa hoặc viêm phế quản. Vì vậy, việc thăm khám và can thiệp sớm là điều rất cần thiết để kiểm soát hiệu quả bệnh lý này.
Thuốc điều viêm mũi dị ứng
Nhóm thuốc kháng Histamin
Thuốc kháng histamin là một trong những lựa chọn điều trị phổ biến nhất dành cho người mắc viêm mũi dị ứng. Trong phản ứng dị ứng, cơ thể giải phóng một chất trung gian có tên là histamin – yếu tố chính gây ra các triệu chứng khó chịu như ngứa mũi, hắt hơi, chảy nước mũi và ngứa mắt. Khi dùng thuốc kháng histamin, hoạt động của histamin sẽ bị ức chế, từ đó giúp cải thiện rõ rệt các biểu hiện của bệnh.
Nhóm kháng histamin H1 thế hệ đầu tiên như diphenhydramin, chlorpheniramin hay promethazin có khả năng giảm nhanh triệu chứng dị ứng, tuy nhiên lại thường gây buồn ngủ, khô miệng, táo bón, mờ mắt và một số tác dụng phụ khác. Nhằm khắc phục các hạn chế này, các loại thuốc thế hệ hai như loratadin, cetirizin, fexofenadin hoặc astemizol đã được phát triển. Các thuốc thế hệ mới có tác dụng chọn lọc hơn, ít gây buồn ngủ và an toàn hơn khi sử dụng dài ngày.
Dung dịch vệ sinh mũi
Bên cạnh việc dùng thuốc kháng dị ứng, việc vệ sinh mũi đúng cách cũng đóng vai trò quan trọng trong điều trị viêm mũi dị ứng. Nước muối sinh lý NaCl 0,9% hiện là lựa chọn phổ biến để làm sạch khoang mũi, giúp giảm viêm, làm dịu niêm mạc và hỗ trợ đẩy dịch nhầy ra ngoài. Các sản phẩm dạng xịt hoặc nhỏ mũi này hầu như không gây tác dụng phụ nên được khuyến nghị sử dụng cho mọi đối tượng – từ người lớn đến trẻ nhỏ, kể cả phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.
Tuy nhiên, với trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ, cách vệ sinh mũi cần được thực hiện cẩn thận hơn. Việc rửa mũi không đúng cách có thể gây tổn thương niêm mạc hoặc khiến trẻ bị sặc. Do đó, phụ huynh nên tham khảo hướng dẫn chi tiết từ bác sĩ hoặc theo chỉ dẫn cụ thể trên sản phẩm để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng.
Thuốc giúp thông thoáng đường mũi
Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách gây co mạch tại chỗ, từ đó giúp giảm sung huyết niêm mạc và nhanh chóng làm thông thoáng mũi. Nhờ khả năng giảm nghẹt mũi nhanh, đây là nhóm thuốc thường được sử dụng trong giai đoạn cấp tính của viêm mũi dị ứng. Thuốc có thể được bào chế dưới dạng xịt, nhỏ mũi hoặc viên uống, với các hoạt chất thường gặp như pseudoephedrin và phenylpropanolamine.
Mặc dù đem lại hiệu quả nhanh, các thuốc này cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng không mong muốn, bao gồm run tay chân, cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực hoặc khó tiểu. Trong một số trường hợp hiếm gặp, phenylpropanolamine còn có thể liên quan đến nguy cơ tai biến mạch máu não. Chính vì vậy, người bệnh cần đặc biệt cẩn trọng khi sử dụng nhóm thuốc này.
Một điểm quan trọng cần lưu ý là không nên dùng thuốc thông mũi quá 7 ngày liên tục. Việc sử dụng kéo dài có thể khiến cơ thể dần “nhờn thuốc”, làm cho tình trạng nghẹt mũi quay trở lại, thậm chí nặng hơn ban đầu. Khi đó, người bệnh thường có xu hướng lạm dụng thuốc xịt mũi để tìm lại cảm giác dễ thở, vô tình tạo ra một vòng lặp bệnh lý khó dứt. Về lâu dài, điều này có thể dẫn tới viêm mũi mạn tính do lạm dụng thuốc – một biến chứng rất khó điều trị dứt điểm.
Vì lý do đó, việc sử dụng thuốc thông mũi cần được kiểm soát chặt chẽ và tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Thuốc xịt mũi chứa corticoid
Thuốc xịt chứa corticoid là một trong những lựa chọn điều trị viêm mũi dị ứng hiệu quả, đặc biệt trong những trường hợp có triệu chứng dai dẳng và khó kiểm soát. Nhóm thuốc này giúp cải thiện tình trạng ngứa mũi, chảy nước mũi và đặc biệt là giảm nghẹt mũi – nguyên nhân chính gây mất khứu giác ở nhiều bệnh nhân.
Không giống như thuốc co mạch có tác dụng gần như tức thì, corticoid dạng xịt thường cần từ 2 đến 3 ngày để phát huy hiệu quả rõ rệt. Vì vậy, người bệnh cần kiên trì sử dụng đều đặn mỗi ngày, tránh ngắt quãng giữa chừng để đạt hiệu quả tối ưu trong kiểm soát triệu chứng.
Thuốc chủ yếu phát huy tác dụng tại chỗ trong khoang mũi, ít bị hấp thu vào hệ tuần hoàn nên nhìn chung khá an toàn khi sử dụng đúng liều lượng. Tuy nhiên, do corticoid là hoạt chất có thể gây tác dụng phụ nếu dùng không đúng cách hoặc quá liều, người bệnh tuyệt đối không nên tự ý sử dụng kéo dài. Việc dùng thuốc cần có sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, hoặc ít nhất là dược sĩ có chuyên môn.
Thuốc viêm mũi dị ứng corticoid dạng uống
Corticoid đường uống có thể được sử dụng trong điều trị viêm mũi dị ứng khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng và không đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị tại chỗ. Loại thuốc này có khả năng kiểm soát phản ứng viêm mạnh, giúp cải thiện nhanh tình trạng nghẹt mũi, ngứa mũi và chảy dịch mũi kéo dài.
Tuy vậy, corticoid uống hiếm khi là lựa chọn ưu tiên do nguy cơ gây ra nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng kéo dài hoặc không đúng liều. Một số biến chứng có thể xảy ra bao gồm viêm loét dạ dày, loãng xương, tăng đường huyết, suy giảm chức năng tuyến thượng thận, v.v. Vì lý do đó, corticoid đường uống chỉ được chỉ định trong những trường hợp thật sự cần thiết và thường không nên sử dụng quá 7 ngày.
Khi được kê đơn corticoid dạng uống, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ dẫn của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý tăng liều hoặc kéo dài thời gian dùng thuốc, bởi điều này có thể gây ra những hệ quả nghiêm trọng cho sức khỏe về lâu dài.
Thuốc kháng sinh
Trong điều trị viêm mũi dị ứng, kháng sinh không phải là phương pháp điều trị chính và chỉ được sử dụng khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn thứ phát – hay còn gọi là bội nhiễm. Lúc này, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng viêm và có thể chỉ định các nhóm kháng sinh phù hợp như Penicillin, Cephalosporin hoặc các loại kháng sinh phổ rộng khác, tùy theo mức độ và biểu hiện lâm sàng của người bệnh.
Việc sử dụng kháng sinh cần được thực hiện đúng liều, đủ thời gian theo đơn của bác sĩ nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị và hạn chế nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc. Bệnh nhân tuyệt đối không nên tự ý ngưng thuốc giữa chừng ngay cả khi triệu chứng đã giảm nhẹ.
Trong một số trường hợp viêm mũi dị ứng kéo dài, đặc biệt khi có yếu tố cấu trúc như lệch vách ngăn mũi gây cản trở lưu thông khí, bác sĩ có thể xem xét chỉ định can thiệp ngoại khoa để xử lý triệt để nguyên nhân và cải thiện triệu chứng.
Những điều cần lưu ý trong quá trình điều trị viêm mũi dị ứng
Sử dụng thuốc viêm mũi dị ứng cần có chỉ định y khoa
Viêm mũi dị ứng là tình trạng có thể khởi phát do nhiều yếu tố khác nhau, đồng thời mỗi người bệnh lại có biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào cơ địa, môi trường sống hoặc mức độ nhạy cảm với các dị nguyên. Chính vì vậy, không có phác đồ điều trị “mẫu số chung” cho tất cả mọi người.
Việc điều trị cần dựa trên chẩn đoán cụ thể từ bác sĩ sau khi đánh giá tổng thể triệu chứng và tiền sử bệnh lý. Ngoài ra, viêm mũi dị ứng rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác thuộc đường hô hấp, nên nếu người bệnh tự ý dùng thuốc mà không qua thăm khám có thể khiến tình trạng trở nên phức tạp hơn, thậm chí để lại ảnh hưởng về lâu dài. Do đó, việc dùng thuốc phải dựa trên chỉ định rõ ràng, có giám sát của bác sĩ chuyên môn.
Phác đồ điều trị viêm mũi dị ứng
Phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng thường được chia làm hai hướng chính:
- Điều trị đặc hiệu: Nhằm tác động trực tiếp vào nguyên nhân gây dị ứng hoặc hệ miễn dịch của người bệnh. Trong đó, việc tránh tiếp xúc với dị nguyên là bước đầu tiên cần thực hiện. Trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp giảm mẫn cảm đặc hiệu thông qua tiêm dưới da, đặt thuốc dưới lưỡi hoặc nhỏ mũi. Mục tiêu là giúp cơ thể dần thích nghi và giảm phản ứng quá mẫn với các yếu tố dị ứng.
- Điều trị không đặc hiệu: Tập trung kiểm soát triệu chứng bằng các loại thuốc kháng dị ứng, xịt mũi, hỗ trợ thông mũi, hoặc các biện pháp hỗ trợ khác. Ngoài ra, tăng cường sức đề kháng bằng chế độ dinh dưỡng hoặc các loại thuốc bổ trợ miễn dịch cũng được xem là một phần quan trọng trong phác đồ điều trị.
Song song với điều trị thuốc, bác sĩ thường khuyến khích bệnh nhân duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, ăn uống đầy đủ dưỡng chất để phục hồi nhanh chóng và cải thiện khả năng miễn dịch tổng thể.
Biện pháp phòng ngừa viêm mũi dị ứng tái phát
Viêm mũi dị ứng là bệnh liên quan đến phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể, nên việc kiểm soát triệu chứng không đồng nghĩa với điều trị dứt điểm. Chính vì vậy, phòng ngừa tái phát đóng vai trò rất quan trọng. Một số lưu ý giúp hạn chế nguy cơ bùng phát bệnh bao gồm:
- Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên đã xác định.
- Giữ gìn vệ sinh không gian sống: Dọn dẹp thường xuyên, giặt giũ chăn màn, hút bụi, vệ sinh rèm cửa,… Có thể sử dụng thêm máy lọc không khí hoặc máy tạo ẩm phù hợp với cơ địa.
- Thận trọng khi nuôi thú cưng có lông, đặc biệt với người có cơ địa dị ứng.
- Tuyệt đối không tự ý sử dụng lại đơn thuốc cũ. Mỗi đợt phát bệnh có thể khác nhau về nguyên nhân và mức độ, vì vậy luôn cần có sự tư vấn từ bác sĩ.
- Chủ động bảo vệ đường hô hấp bằng cách giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, đeo khẩu trang khi ra ngoài và duy trì độ ẩm không khí trong nhà để tránh kích ứng mũi.
Việc sử dụng thuốc viêm mũi dị ứng đúng cách không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng nhanh chóng mà còn giảm thiểu nguy cơ tái phát và hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn. Mỗi loại thuốc đều có cơ chế tác động và đối tượng sử dụng riêng, vì vậy người bệnh cần được thăm khám và tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa trước khi lựa chọn điều trị. Bên cạnh việc dùng thuốc, duy trì lối sống lành mạnh và tránh tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh lâu dài. Hãy chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe hô hấp để sống khỏe và thoải mái hơn mỗi ngày.
Xem thêm:
