Viêm mũi họng là một trong những bệnh lý phổ biến ở đường hô hấp, có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như sổ mũi, đau họng, ho và mệt mỏi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Mặc dù viêm mũi họng không phải là bệnh nguy hiểm nhưng nếu không được điều trị đúng cách, nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và những phương pháp hiệu quả để phòng tránh bệnh viêm mũi họng.
Viêm mũi họng là gì?
Viêm mũi họng là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại niêm mạc mũi và họng, thường gây khó chịu cho người bệnh. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ vi khuẩn, virus đến các tác nhân từ môi trường như bụi bẩn, khói thuốc hay các yếu tố dị ứng.
Bất kỳ ai cũng có thể mắc viêm mũi họng khi tiếp xúc với tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, tùy vào tác nhân gây bệnh và sức đề kháng của từng người, triệu chứng bệnh có thể khác nhau. Trẻ em và trẻ sơ sinh có nguy cơ cao mắc bệnh do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, đồng thời dễ bị lây nhiễm khi tiếp xúc với bạn bè hoặc môi trường xung quanh. Bên cạnh đó, những người có hệ miễn dịch yếu, như người già, người mắc các bệnh mãn tính cũng dễ bị viêm mũi họng hơn.
Triệu chứng của viêm mũi họng
Các triệu chứng viêm mũi họng thường xuất hiện trong vòng 1–3 ngày sau khi nhiễm bệnh và có thể kéo dài từ 7–10 ngày hoặc hơn tùy theo mức độ nghiêm trọng. Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh bao gồm:
- Chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi
- Hắt hơi liên tục
- Ho kéo dài
- Đau họng, rát họng
- Mắt ngứa, chảy nước mắt
- Nhức đầu, uể oải
- Cơ thể mệt mỏi, đau nhức
- Sốt nhẹ
- Chảy dịch mũi sau
Không phải tất cả bệnh nhân đều gặp đầy đủ các triệu chứng trên, tuy nhiên, nếu các biểu hiện dưới đây xuất hiện, cần thận trọng và đi khám bác sĩ sớm:
- Ho dữ dội, khạc đờm có màu xanh, xám hoặc đục
- Sốt cao trên 38,5°C kèm theo rét run
- Đau rát họng nghiêm trọng, hơi thở có mùi hôi
- Amidan sưng to bất thường
- Nội soi tai mũi họng phát hiện viêm xuất tiết, chảy mủ
- Xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu tăng cao
Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh tiến triển nặng hoặc có nguy cơ biến chứng, do đó cần được thăm khám và điều trị kịp thời.
Tác nhân gây ra viêm mũi họng
Viêm mũi họng là bệnh lý phổ biến có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, dưới đây là một số nguyên nhân chính:
- Vi sinh vật Virus: Đây là tác nhân chính gây ra viêm mũi họng và cũng là nguyên nhân khiến bệnh lây lan nhanh chóng, có thể bùng phát thành dịch. Theo nghiên cứu, hơn 100 loại virus đã được xác nhận là nguyên nhân gây bệnh này, ngoài ra vi khuẩn như tụ cầu, phế cầu, và Haemophilus influenzae cũng góp phần gây viêm mũi họng. Tuy nhiên, liên cầu khuẩn nhóm A là tác nhân nguy hiểm nhất, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm nội tâm mạc, viêm cầu thận cấp, thấp khớp cấp nếu không được điều trị kịp thời.
- Thời tiết chuyển mùa: Thời tiết thay đổi, đặc biệt là trong mùa giao mùa, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật phát triển và gây các bệnh lý viêm mũi họng cấp. Khi kết hợp với hệ miễn dịch suy yếu, tỷ lệ mắc các bệnh lý đường hô hấp sẽ gia tăng.
- Sức đề kháng yếu: Những người có hệ miễn dịch suy giảm, trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh với hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ có nguy cơ cao mắc các bệnh lý viêm mũi họng cấp. Những đối tượng này cần được chú trọng phòng ngừa bằng cách giữ ấm cơ thể, hạn chế tiếp xúc với người bị ốm, và tăng cường sức đề kháng.
- Môi trường ô nhiễm: Môi trường ô nhiễm, đặc biệt là khói bụi, khói thuốc lá, không chỉ làm suy yếu sức khỏe hệ hô hấp mà còn là nguyên nhân khiến bạn dễ mắc bệnh viêm mũi họng. Do đó, việc duy trì môi trường sống và làm việc trong lành, đeo khẩu trang khi ra ngoài và hạn chế tiếp xúc với khói thuốc là những biện pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh lý này.
Phòng ngừa và điều trị viêm mũi họng
Nhận biết dấu hiệu bị viêm mũi họng bạn cần đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị. Tại đây bác sĩ chẩn đoán bằng cách thăm khám lâm sàng và hình ảnh viêm đường mũi họng qua nội soi. Các xét nghiệm hỗ trợ có thể giúp xác định nguyên nhân gây bệnh, đặc biệt trong trường hợp bệnh kéo dài hoặc tái phát. Trong những trường hợp viêm dai dẳng, việc cấy dịch từ họng và làm kháng sinh đồ có thể giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Viêm mũi họng do virus không thể điều trị bằng kháng sinh. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng và giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn. Những triệu chứng sẽ cải thiện dần sau vài ngày với việc nghỉ ngơi và uống nhiều nước. Bác sĩ có thể khuyên dùng một số loại thuốc không kê đơn để giảm đau và các triệu chứng khác.
Một số loại thuốc bán không kê đơn có thể được sử dụng cho người lớn:
- Thuốc giảm đau như pseudoephedrine (Sudafed®).
- Thuốc kết hợp giảm đau và kháng histamin như Benadryl D® hoặc Claritin D®.
- Thuốc kháng viêm không steroid như aspirin hoặc ibuprofen (Advil®, Motrin®).
- Hoạt chất làm loãng đờm như guaifenesin (Mucinex®).
- Thuốc trị ho như dextromethorphan (Robitussin®, Zicam®, Delsym®) hoặc codeine.
- Thuốc bổ sung kẽm, đặc biệt khi bệnh mới bắt đầu có triệu chứng.
- Xịt mũi như fluticasone propionate (Flonase®).
- Nếu bệnh nhân có dấu hiệu bội nhiễm hoặc viêm họng cấp do vi khuẩn, cần sử dụng kháng sinh đúng liều và đủ liệu trình để điều trị bệnh.
Các biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh
- Sử dụng máy tạo ẩm hoặc bình phun hơi để duy trì độ ẩm trong không khí.
- Pha một muỗng cà phê muối với nước ấm để súc miệng, giúp giảm cảm giác đau họng.
- Dùng hỗn hợp mật ong và nước ấm để làm dịu cơn đau họng (không áp dụng cho trẻ dưới 1 tuổi).
- Tránh hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc.
- Đối với trẻ em, các biện pháp điều trị dành cho người lớn không nên áp dụng khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ.
Khi trẻ mắc viêm mũi họng, phụ huynh cần thực hiện
- Giữ ấm cơ thể trẻ.
- Cho trẻ uống nhiều nước để làm loãng đờm, giúp trẻ dễ dàng tống đàm ra ngoài và mau hết bệnh.
- Không sử dụng thuốc chống sổ mũi như chlorpheniramine hoặc desloratadine, vì chúng có thể làm khô đờm, khiến trẻ ho nhiều hơn.
- Tránh sử dụng thuốc loãng đờm ở trẻ nhỏ, đặc biệt là các bé có tiền sử bệnh suyễn, vì thuốc có thể làm tình trạng ho trở nên tồi tệ hơn.
- Nếu bé ho kéo dài từ 2-3 tuần dù đã hết sốt, theo dõi tình trạng ho mà không cần lo lắng quá.
- Các biện pháp điều trị viêm mũi họng ở trẻ bao gồm sử dụng thuốc ho thảo dược như Ho Astex hoặc Haspan, và nhỏ mũi với nước muối sinh lý hoặc Xisat. Trẻ có thể tự hỉ mũi nếu đã đủ lớn.
Giải đáp những thắc mắc thường gặp về bệnh viêm mũi họng
- Người bị viêm mũi họng nên ăn gì và kiêng gì?
Để hỗ trợ quá trình hồi phục, người mắc viêm mũi họng nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin C như cam, táo, ổi, đồng thời ăn các món mềm, dễ tiêu như cháo, súp và uống nước ấm, trà thảo dược có gừng, mật ong hoặc bạc hà. Ngược lại, cần tránh các thực phẩm dễ gây kích ứng như hải sản (tôm, cua), sữa, trứng, nhộng tằm, cũng như các món cay nóng như tiêu, ớt vì có thể khiến tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn.
- Cách xử lý khi bị nghẹt mũi
Để giảm nghẹt mũi, bạn có thể rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc sử dụng thuốc co mạch như Xylometazolin, Naphazolin với liều lượng phù hợp. Tuy nhiên, cần lưu ý không lạm dụng các loại thuốc này quá 5 ngày để tránh nguy cơ nhờn thuốc, gây ảnh hưởng đến niêm mạc mũi.
- Có nên rửa mũi khi bị viêm mũi họng?
Rửa mũi bằng nước muối sinh lý là biện pháp giúp làm sạch khoang mũi, loại bỏ vi khuẩn và dịch nhầy, hỗ trợ thông thoáng đường thở, giảm nhanh triệu chứng khó chịu. Tuy nhiên, cần thực hiện đúng cách để tránh làm tổn thương niêm mạc và đảm bảo hiệu quả điều trị.
Viêm mũi họng là một bệnh lý phổ biến, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và dễ tái phát nếu không được phòng ngừa đúng cách. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng cũng như các biện pháp điều trị và phòng tránh sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình. Nếu có dấu hiệu viêm mũi họng kéo dài hoặc diễn biến nặng, nên thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
