Viêm xoang hàm là một trong những dạng phổ biến của bệnh viêm xoang, thường gây ra cảm giác đau nhức vùng má, đau răng hàm trên và nghẹt mũi kéo dài. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về viêm xoang hàm: từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến các phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn.
Viêm xoang hàm là gì?
Viêm xoang hàm là một trong những dạng bệnh viêm xoang thường gặp nhất hiện nay. Vị trí của xoang hàm nằm xung quanh vùng gò má và dưới ổ mắt, gồm các khoang rỗng được lót bởi lớp niêm mạc nhạy cảm. Khi niêm mạc này bị nhiễm trùng hoặc tổn thương do vi khuẩn, virus hoặc các yếu tố từ răng miệng, tình trạng viêm sẽ phát sinh và phát triển thành bệnh viêm xoang hàm.
Trong nhiều trường hợp, người bệnh mắc viêm xoang hàm cấp hoặc viêm mủ xoang hàm liên quan đến các vấn đề răng miệng như nhiễm trùng chân răng, sâu răng… Nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành các biến chứng nguy hiểm, bao gồm:
- Viêm đa xoang: Các xoang lân cận như xoang trán, xoang sàng sau có thể bị lan nhiễm viêm do vị trí gần nhau và có sự kết nối về mặt cấu trúc.
- Viêm họng, viêm thanh quản: Dịch mủ từ xoang hàm có thể chảy xuống vùng hầu họng, gây kích ứng niêm mạc và dẫn đến các bệnh lý đường hô hấp dưới.
- Tổn thương thần kinh thị giác hoặc viêm tĩnh mạch xoang: Khi viêm kéo dài không kiểm soát, vi khuẩn có thể xâm nhập sâu hơn, ảnh hưởng đến các dây thần kinh thị giác hoặc hệ tuần hoàn vùng đầu mặt.
Chính vì vậy, nhận diện sớm dấu hiệu và điều trị dứt điểm viêm xoang hàm là điều vô cùng quan trọng để ngăn chặn những biến chứng không mong muốn ảnh hưởng tới sức khỏe tổng thể.
Dấu hiệu nhận biết viêm xoang hàm
Là một dạng trong nhóm bệnh lý viêm xoang, viêm xoang hàm thường biểu hiện với những triệu chứng điển hình như:
- Cảm giác đau âm ỉ vùng đầu, vùng mặt
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao, đặc biệt trong giai đoạn cấp tính
- Chảy dịch mủ từ bên mũi bị viêm, dịch có thể có mùi hôi
Tùy thuộc vào thể bệnh mà triệu chứng viêm xoang hàm có thể khác nhau:
Viêm xoang hàm cấp tính
Người bệnh thường cảm thấy đau nhức rõ rệt vùng hàm trên, có thể lan ra hốc mắt, thái dương và vùng trán. Cơn đau thường tăng lên khi cúi đầu hoặc vận động mạnh. Sốt cao, đau buốt đầu là biểu hiện thường gặp. Nếu viêm xảy ra ở bên trái hoặc bên phải, vùng mặt tương ứng cũng bị ảnh hưởng rõ rệt.
Khi dùng tay ấn vào vùng hố nanh (vị trí gần má), bệnh nhân sẽ cảm thấy đau nhói. Ban đầu, dịch mũi có thể loãng, sau đó trở nên đặc hơn, chuyển sang màu vàng, có lẫn mủ và mùi khó chịu. Giai đoạn cấp tính thường kéo dài khoảng 4–6 tuần, nếu không được điều trị có thể chuyển sang mạn tính.
Viêm xoang hàm mạn tính
Ở thể mạn, cảm giác đau nhức có thể giảm hoặc mất hẳn, nhưng tình trạng tắc nghẽn mũi, chảy dịch mủ vàng xanh kèm mùi hôi vẫn tiếp diễn. Bệnh nhân có thể cảm thấy nặng mặt, đau âm ỉ vùng thái dương, mệt mỏi kéo dài. Nếu để lâu không chữa trị, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.
Viêm xoang hàm do bệnh lý răng miệng
Trong các trường hợp xoang bị ảnh hưởng do viêm nhiễm răng, người bệnh thường cảm thấy đau rõ vùng hai bên má. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, đi kèm với mủ chảy ra từ mũi và hơi thở có mùi hôi. Đây là dạng viêm xoang hàm đặc biệt cần phối hợp giữa điều trị tai – mũi – họng và nha khoa.
Phát hiện sớm và xử lý kịp thời là yếu tố then chốt trong việc kiểm soát viêm xoang hàm hiệu quả. Ngay khi xuất hiện những triệu chứng như đau vùng má, nghẹt mũi kéo dài, chảy dịch mủ có mùi hôi… người bệnh nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác. Việc can thiệp sớm giúp hạn chế biến chứng, rút ngắn thời gian điều trị và giảm nguy cơ chuyển sang giai đoạn mạn tính.
Những nhóm đối tượng dễ mắc viêm xoang hàm
Một số người có nguy cơ cao bị viêm xoang hàm do đặc điểm cơ địa hoặc các yếu tố liên quan đến răng miệng và tai – mũi – họng. Cụ thể:
- Người bị bệnh lý răng miệng kéo dài: Các trường hợp sâu răng, nhiễm trùng quanh chân răng hoặc viêm nướu không được điều trị triệt để có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn lan rộng đến các hốc xoang, đặc biệt là xoang hàm.
- Bệnh nhân từng can thiệp nha khoa: Những người đã từng nhổ răng, đặt implant, hoặc trải qua các phẫu thuật tại vùng miệng, nếu kỹ thuật thực hiện không đảm bảo an toàn, có thể bị chấn thương hoặc dị vật rơi vào xoang hàm, gây viêm nhiễm.
- Người có tiền sử bệnh lý mũi xoang: Những ai từng mắc viêm xoang, đặc biệt là viêm xoang hàm không điều trị dứt điểm, hay người bị viêm mũi dị ứng mãn tính cũng có nguy cơ tái phát cao.
Người có bất thường cấu trúc xoang: Dị tật bẩm sinh hoặc hậu phẫu vùng mũi – mặt gây biến dạng cấu trúc xoang cũng là yếu tố nguy cơ, khiến việc dẫn lưu dịch nhầy không hiệu quả, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
Biến chứng có thể gặp khi bị viêm xoang hàm
Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, viêm xoang hàm cấp tính hoặc thể mủ có thể tiến triển nghiêm trọng, gây ra nhiều biến chứng như:
- Lan rộng thành viêm đa xoang: Các xoang lân cận như xoang trán, xoang sàng dễ bị ảnh hưởng do hệ thống xoang liên thông chặt chẽ.
- Gây viêm vùng hầu họng: Mủ từ xoang hàm chảy xuống vùng cổ họng có thể gây ra tình trạng viêm họng, viêm thanh quản, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu.
- Ảnh hưởng tới thần kinh và tuần hoàn: Trong các trường hợp nặng hoặc mãn tính, viêm có thể lan tới dây thần kinh thị giác hoặc các tĩnh mạch trong vùng xoang, gây biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến thị lực và chức năng não bộ.
Các phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm xoang hàm
Khi xuất hiện những dấu hiệu nghi ngờ liên quan đến viêm xoang hàm, người bệnh thường được chỉ định thực hiện một số kỹ thuật kiểm tra để xác định chính xác tình trạng đang gặp phải. Một số phương pháp phổ biến hiện nay bao gồm:
Chụp X-quang xoang
Đây là kỹ thuật hình ảnh được sử dụng rộng rãi để đánh giá tình trạng viêm tại các hốc xoang. Thông qua phim chụp, có thể quan sát rõ ràng cấu trúc xoang hàm, xoang trán và khu vực mũi. Dựa vào hình ảnh này, bác sĩ có thể nhận diện được mức độ tắc nghẽn, tình trạng viêm nhiễm hoặc các dấu hiệu bất thường khác bên trong khoang xoang.
Nội soi mũi
Nội soi mũi sử dụng một ống soi nhỏ gắn camera và đèn chiếu sáng để đưa vào bên trong khoang mũi, giúp quan sát chi tiết các vùng khó tiếp cận bằng mắt thường. Phương pháp này cho phép phát hiện các dấu hiệu của viêm xoang hàm, chẳng hạn như sưng tấy, dịch mủ hoặc dị vật trong hốc xoang. Nhờ hình ảnh chân thực thu được, việc chẩn đoán và lên kế hoạch điều trị sẽ chính xác hơn.
Cấy dịch mũi hoặc dịch xoang
Kỹ thuật này thường được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt, ví dụ như khi điều trị bằng kháng sinh không mang lại hiệu quả hoặc khi bệnh nhân thuộc nhóm có hệ miễn dịch suy giảm. Việc nuôi cấy mẫu dịch giúp xác định chính xác loại vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh, từ đó lựa chọn thuốc điều trị phù hợp.
Phương pháp điều trị viêm xoang hàm
Sau khi xác định được tình trạng viêm xoang hàm thông qua khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và các kỹ thuật cận lâm sàng như chụp X-quang hoặc soi xoang, người bệnh sẽ được chỉ định áp dụng phương pháp điều trị phù hợp tùy theo mức độ và nguyên nhân gây bệnh.
Điều trị nội khoa (dùng thuốc)
Đây là phương pháp phổ biến trong điều trị các trường hợp viêm xoang ở giai đoạn đầu hoặc thể nhẹ. Người bệnh có thể được kê đơn thuốc kháng sinh (nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn), kết hợp với:
- Thuốc giảm đau, hạ sốt
- Thuốc chống dị ứng nhằm làm giảm phản ứng viêm
- Thuốc co mạch hoặc thuốc chống phù nề giúp cải thiện tình trạng tắc nghẽn mũi
Trong một số trường hợp, có thể kết hợp xông mũi bằng tinh dầu Menthol để hỗ trợ thông thoáng đường thở, giảm đau và thư giãn xoang.
Phương pháp hút rửa xoang (Proetz)
Khi điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả, phương pháp rửa xoang bằng áp lực âm – còn gọi là phương pháp Proetz – sẽ được cân nhắc. Đây là kỹ thuật sử dụng lực hút để loại bỏ dịch mủ tích tụ trong các hốc xoang, đồng thời bơm thuốc vào để sát khuẩn và chống viêm. Kỹ thuật này giúp làm sạch khoang xoang hiệu quả mà không cần phẫu thuật.
Can thiệp ngoại khoa
Với các trường hợp viêm xoang hàm kéo dài, thường xuyên tái phát hoặc có biến chứng như polyp mũi, vách ngăn lệch…, người bệnh có thể được chỉ định:
- Phẫu thuật cắt bỏ polyp mũi
- Chỉnh hình vách ngăn mũi để cải thiện lưu thông không khí trong khoang mũi – xoang
- Phẫu thuật xoang hàm trong trường hợp viêm nặng hoặc có tổn thương cấu trúc
Nếu nguyên nhân gây viêm xoang xuất phát từ các bệnh lý răng miệng (chẳng hạn như răng sâu, nhiễm trùng chân răng), việc điều trị sẽ tập trung vào xử lý răng tổn thương, có thể bao gồm nhổ răng hoặc điều trị nội nha.
Hướng điều trị theo từng thể bệnh
- Viêm xoang hàm cấp tính: Ưu tiên dùng thuốc kháng sinh, chống viêm, thuốc co mạch và hỗ trợ xông mũi để làm thông thoáng đường thở.
- Viêm xoang hàm mạn tính: Thường cần điều trị tích cực bằng kháng sinh theo phác đồ dài ngày, kết hợp với hút dịch bằng Proetz và can thiệp ngoại khoa nếu cần thiết.
Cách phòng ngừa viêm xoang hàm hiệu quả
Để bảo vệ hệ hô hấp nói chung và ngăn ngừa viêm xoang hàm nói riêng, cần duy trì những thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý:
- Xây dựng lối sống khoa học, kết hợp giữa nghỉ ngơi, làm việc và luyện tập thể dục đều đặn
- Tránh hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và không nên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi
- Tăng cường hệ miễn dịch bằng chế độ ăn giàu vitamin và khoáng chất
- Khi có dấu hiệu bất thường liên quan đến mũi xoang, nên đi khám sớm để được tư vấn và điều trị đúng hướng
- Với những người đang điều trị viêm xoang hàm, cần tuân thủ đầy đủ hướng dẫn, tái khám định kỳ và không tự ý ngưng thuốc hay thay đổi liệu trình điều trị
Viêm xoang hàm nên ăn gì, kiêng gì để hỗ trợ điều trị?
Chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng và tăng cường đề kháng cho người mắc viêm xoang hàm. Dưới đây là một số gợi ý nên – không nên trong ăn uống:
Thực phẩm nên bổ sung:
- Trái cây tươi giàu vitamin C (cam, bưởi, kiwi…) giúp tăng cường hệ miễn dịch
- Cá béo như cá hồi, cá thu giàu omega-3 có tác dụng chống viêm
- Bạc hà và gừng giúp thông mũi, hỗ trợ hô hấp
- Thực phẩm giàu kẽm như thịt bò, hạt bí… giúp phục hồi mô tổn thương
Thực phẩm nên hạn chế:
- Món ăn quá cay, quá nóng hoặc lạnh dễ kích thích niêm mạc xoang
- Thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, đậu phộng nếu bạn có cơ địa dị ứng
- Đồ uống có cồn, có ga như bia, rượu hoặc cà phê
- Các sản phẩm từ sữa (như sữa bò, phô mai) vì chúng có thể làm tăng tiết dịch nhầy, gây bít tắc xoang
Viêm xoang hàm tuy không quá hiếm gặp nhưng lại dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý răng hàm mặt khác, khiến việc chẩn đoán và điều trị gặp nhiều khó khăn. Hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe đường hô hấp. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng và gây ra những biến chứng không mong muốn.
Xem thêm:
